Chọc ối là gì? Chọc ối có nguy hiểm không?

Khi mang thai, có nhiều mẹ bầu được bác sĩ chỉ định thực hiện chọc ối. Điều này khiến nhiều người cảm thấy lo lắng, bất an vì đây là bước quan trọng để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi. Vậy chọc ối là gì? Tại sao mẹ bầu phải chọc ối? Chọc ối có nguy hiểm không? Hãy cùng Moaz BéBé  tìm hiểu chi tiết các thông tin liên quan đến việc chọc ối được chia sẻ trong bài viết dưới đây nhé!

1. Tìm hiểu chọc ối là gì?

Chọc ối (amniocentesis) là một thủ thuật y khoa được thực hiện trong thai kỳ, giúp lấy một lượng nhỏ nước ối từ túi ối bao quanh thai nhi để xét nghiệm. Nước ối chứa các tế bào của thai nhi nên có thể cung cấp thông tin quý giá về di truyền, bất thường nhiễm sắc thể, hoặc các bệnh lý bẩm sinh.

Thông thường, chọc ối được chỉ định trong giai đoạn từ tuần thứ 15 đến 20 của thai kỳ, khi lượng nước ối đủ để thực hiện thủ thuật mà không gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của thai nhi.

2. Khi nào cần chọc ối?

Không phải mẹ bầu nào cũng được chỉ định chọc ối. Thủ thuật này chỉ được bác sĩ đề nghị thực hiện khi có dấu hiệu hoặc yếu tố nguy cơ liên quan đến bất thường di truyền hoặc sức khỏe của thai nhi. Dưới đây là những tình huống thường gặp khiến bác sĩ khuyến cáo mẹ nên chọc ối:

• Trong quá trình mang thai mẹ bầu thực hiện các xét nghiệm sàng lọc như double test, triple test, hoặc NIPT và kết quả cho thấy thai có nguy cơ cao mắc các hội chứng di truyền như Down, Edward hoặc Patau
• Mẹ bầu từ 35 tuổi trở lên mang thai có nguy cơ thai nhi gặp phải bất thường nhiễm sắc thể (đặc biệt là hội chứng Down) tăng rõ rệt.
• Nếu vợ chồng hoặc người thân ruột thịt trong gia đình có người mắc bệnh di truyền như: Thalassemia, rối loạn chuyển hóa, bệnh máu, bệnh liên quan đến gen lặn hoặc gen trội bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định chọc ối để kiểm tra xem thai nhi có mang gen bệnh hay không.
• Đã từng sinh con mắc dị tật hoặc thai lưu không rõ nguyên nhân
• Thai nhi nghi ngờ bất thường qua siêu âm như: dị tật tim, não, thận, mặt, hoặc đo độ mờ da gáy dày bất thường trong tam cá nguyệt đầu tiên
• Nếu cả bố và mẹ đều là người mang gen lặn của một bệnh di truyền nào đó, thai nhi sẽ có nguy cơ cao bị bệnh nếu nhận gen bệnh từ cả hai.

3. Vì sao cần chọc ối?

Mục đích chính của việc chọc ối là giúp bác sĩ kiểm tra các vấn đề liên quan đến di truyền, nhiễm sắc thể, bệnh lý bẩm sinh hoặc nhiễm trùng thai nhi,… Đây là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và cuộc sống sau này của bé.

Dưới đây là những lý do cụ thể giải thích vì sao mẹ bầu cần thực hiện chọc ối:

3.1 Phát hiện bất thường nhiễm sắc thể

Một trong những lý do phổ biến nhất để chọc ối là nhằm phát hiện các bất thường nhiễm sắc thể ở thai nhi – nguyên nhân gây nên nhiều hội chứng di truyền nguy hiểm, điển hình như:

• Hội chứng Down (trisomy 21): gây chậm phát triển trí tuệ và một số vấn đề sức khỏe khác.
• Hội chứng Edwards (trisomy 18) và hội chứng Patau (trisomy 13): thường dẫn đến dị tật nặng và tuổi thọ ngắn sau sinh.
• Các bất thường giới tính như hội chứng Turner, hội chứng Klinefelter…

3.2 Chẩn đoán các bệnh lý di truyền

Trong trường hợp cha mẹ là người mang gen bệnh di truyền (dù không có biểu hiện bệnh), thai nhi vẫn có nguy cơ kế thừa gen lỗi từ cả bố và mẹ. Chọc ối sẽ giúp:

• Phát hiện bệnh tan máu bẩm sinh
• Kiểm tra các bệnh lý về rối loạn chuyển hóa, xơ nang, bệnh lý thần kinh cơ…
• Phát hiện bệnh lý đơn gen hiếm gặp trong gia đình.

Việc chẩn đoán sớm giúp gia đình có quyết định đúng đắn và chuẩn bị tốt nhất cho thai kỳ hoặc cuộc sống của em bé sau sinh.

3.3 Kiểm tra nhiễm trùng trong tử cung

Khi mẹ có dấu hiệu bị nhiễm trùng hoặc có nguy cơ lây nhiễm sang thai nhi như: nhiễm toxoplasma, cytomegalovirus, rubella… bác sĩ có thể chỉ định chọc ối để:

• Kiểm tra sự hiện diện của virus, vi khuẩn trong nước ối.
• Đánh giá mức độ ảnh hưởng của nhiễm trùng đến thai nhi, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

3.4 Xác định giới tính thai nhi khi có yếu tố di truyền liên quan

Trong một số trường hợp hiếm gặp, giới tính của thai nhi có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh di truyền như bệnh máu khó đông. Chọc ối sẽ giúp:

• Xác định chính xác giới tính của thai nhi từ tuần 15 trở đi.
• Kết hợp với thông tin gen của bố mẹ để đánh giá nguy cơ bệnh.

3.5 Xét nghiệm ADN huyết thống thai nhi

Trong một số trường hợp đặc biệt, chọc ối cũng có thể được thực hiện để xét nghiệm ADN huyết thống của thai nhi, giúp xác định mối quan hệ cha – con sinh học một cách chính xác.

4. Kỹ thuật chọc ối được thực hiện như thế nào?

Chọc ối là một thủ thuật xâm lấn tối thiểu được thực hiện trong môi trường y tế chuyên khoa, bởi bác sĩ sản khoa có kinh nghiệm và tay nghề cao. Tuy chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, nhưng quá trình này đòi hỏi kỹ thuật chính xác và tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho mẹ và thai nhi.

Dưới đây là các bước cụ thể của quy trình chọc ối:

4.1 Chuẩn bị trước khi chọc ối

• Tư vấn tiền thủ thuật: Trước khi tiến hành chọc ối, bác sĩ sẽ giải thích rõ cho mẹ bầu lý do vì sao cần phải chọc ối, lợi ích của việc chọc ối và rủi ro có thể xảy ra và quá trình thực hiện. Mẹ bầu sẽ được yêu cầu ký cam kết đồng ý thực hiện thủ thuật sau khi hiểu rõ các thông tin liên quan.
• Khám lâm sàng và siêu âm để xác định vị trí thai nhi, nhau thai và túi ối, đồng thời kiểm tra lượng nước ối để đảm bảo điều kiện an toàn cho việc chọc.
• Chuẩn bị khi vào phòng thủ thuật: Mẹ được hướng dẫn nằm ngửa trên bàn thủ thuật, để lộ vùng bụng. Vùng da bụng sẽ được sát trùng cẩn thận bằng dung dịch sát khuẩn, đảm bảo vô trùng tuyệt đối.

4.2 Tiến hành chọc ối

• Dùng siêu âm định vị: Trong suốt quá trình chọc, đầu dò siêu âm được đặt trên bụng mẹ để giám sát vị trí kim và thai nhi theo thời gian thực. Việc này giúp đảm bảo kim không chạm vào bé hoặc các cấu trúc quan trọng.
• Chọc kim vào túi ối: Bác sĩ sử dụng kim chuyên dụng, mảnh, dài, vô trùng, đâm xuyên qua thành bụng – tử cung – vào túi ối. Mẹ có thể cảm nhận một chút châm chích hoặc căng nhẹ, nhưng không đau nhiều và không cần gây mê.
• Hút dịch ối: Khi kim đã vào đúng vị trí, bác sĩ nhẹ nhàng rút khoảng 15–20ml nước ối bằng ống tiêm vô trùng. Lượng nước này rất nhỏ so với tổng thể tích nước ối nên hoàn toàn không ảnh hưởng đến thai nhi.
• Rút kim và hoàn tất: Sau khi lấy đủ mẫu, bác sĩ rút kim ra, sát trùng lại vùng vừa học, và dán băng vô trùng tại vị trí đó. Thủ thuật kết thúc sau khoảng 10–15 phút.

4.3 Theo dõi sau thủ thuật

• Mẹ sẽ được nghỉ ngơi tại chỗ từ 30 phút đến 2 giờ để theo dõi các phản ứng sau thủ thuật như: đau bụng, ra máu âm đạo, rỉ nước ối…
• Sau khi không có dấu hiệu bất thường, mẹ có thể về nhà và được hướng dẫn cụ thể cách chăm sóc, kiêng cữ trong những ngày tiếp theo.
• Trong một số trường hợp như thai lớn, có yếu tố nguy cơ cao mẹ có thể được giữ lại bệnh viện theo dõi lâu hơn hoặc tái khám sớm.

5. Mẫu nước ối sau khi chọc được xử lý ra sao?

Sau khi lấy mẫu, nước ối sẽ được chuyển ngay đến phòng xét nghiệm chuyên sâu. Tại đây, các chuyên gia sẽ:

• Phân lập tế bào thai từ nước ối để nuôi cấy và phân tích bộ nhiễm sắc thể.
• Thực hiện các xét nghiệm di truyền, phân tử tùy theo mục đích như: kiểm tra Down, Edward, Thalassemia, giới tính, nhiễm trùng…

6. Khi nào có kết quả chọc ối?

Chọc ối bao lâu có kết quả là điều nhiều mẹ bầu quan tâm. Thời gian trả kết quả thường như sau:

• Xét nghiệm di truyền thông thường mất khoảng 10–14 ngày.
• Xét nghiệm nhanh (FISH, QF-PCR) mất khoảng 1–3 ngày (Trường hợp này thường áp dụng khi tuổi thai đã lớn).

7. Kết quả chọc ối như thế nào là bình thường?

Kết quả chọc ối bình thường là khi:

• Không phát hiện bất thường nhiễm sắc thể.
• Không có dấu hiệu của bệnh lý di truyền nghiêm trọng.
• Thai nhi phát triển đúng tuổi thai và không có nhiễm trùng.

Nếu kết quả bất thường, bác sĩ sẽ tư vấn hướng điều trị, theo dõi hoặc các lựa chọn khác tùy từng trường hợp cụ thể.

8. Chọc ối có nguy hiểm không?

Đây là câu hỏi mà hầu như mẹ bầu nào cũng thắc mắc khi được bác sĩ chỉ định chọc ối. Bởi việc dùng kim chọc vào bụng để lấy nước ối nghe qua thật sự khiến nhiều người lo lắng. Tuy nhiên, trên thực tế, chọc ối là thủ thuật đã được thực hiện rộng rãi trên toàn thế giới, có độ an toàn cao khi được thực hiện đúng quy trình, tại cơ sở uy tín và bởi bác sĩ có tay nghề.

Dưới đây là những rủi ro có thể xảy ra mặc dù tỉ lệ này rất thấp mẹ có thể tham khảo:

• Nguy cơ sảy thai – rất hiếm nhưng có thể xảy ra
• Rỉ ối hoặc rò rỉ nước ối
• Đau bụng hoặc co thắt tử cung nhẹ
• Nhiễm trùng – cực kỳ hiếm gặp
• Tổn thương thai nhi – gần như không xảy ra
• Ảnh hưởng tâm lý – điều không thể bỏ qua

9. Chọc ối xong cần kiêng những gì?

Sau khi thực hiện thủ thuật chọc ối, dù đây chỉ là một can thiệp nhỏ, nhưng cơ thể mẹ và thai nhi vẫn cần một khoảng thời gian để ổn định và hồi phục. Do đó, việc kiêng cữ đúng cách sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng và đảm bảo an toàn tuyệt đối cho thai kỳ. Dưới đây là những điều mẹ bầu cần kiêng và lưu ý sau khi chọc ối:

• Kiêng vận động mạnh, leo cầu thang nhiều: Mẹ nên dành thời gian nghỉ ngơi ít nhất 1–2 ngày đầu, hạn chế đi lại nhiều, không bưng bê vật nặng, không làm việc nhà nặng nhọc hay tập thể dục quá sức. Những ngày sau đó, vẫn cần tránh leo cầu thang thường xuyên, tránh ngồi xổm hoặc cúi người đột ngột để giảm áp lực lên tử cung.
• Kiêng quan hệ vợ chồng ít nhất 7–10 ngày bởi việc này có thể làm tăng nguy cơ co bóp tử cung, rỉ ối hoặc nhiễm trùng.
• Kiêng tắm bồn, ngâm nước, xông hơi trong ít nhất 1 tuần sau thủ thuật để tránh nhiễm trùng qua đường sinh dục và bảo vệ vùng tử cung đang nhạy cảm sau khi bị tác động.
• Kiêng di chuyển xa, đi xe đường dài. Nếu bắt buộc phải di chuyển, nên đi chậm, ngồi thoải mái và có người thân đi cùng để hỗ trợ nếu có bất thường.
• Kiêng làm việc căng thẳng, stress tinh thần. Hãy tạo không gian thư giãn, nghe nhạc nhẹ, đọc sách, trò chuyện với người thân để tinh thần được thoải mái, tích cực.
• Kiêng tự ý dùng thuốc hoặc thực phẩm bổ sung không rõ nguồn gốc

10. Các câu hỏi liên quan về chọc ối

Chọc ối có đau không?

Phần lớn mẹ bầu chỉ cảm thấy châm chích nhẹ hoặc hơi căng tức khi kim đi qua thành bụng.

Sau chọc ối có cần nhập viện không?

Thông thường không cần nhập viện. Tuy nhiên nếu có dấu hiệu bất thường, bác sĩ có thể yêu cầu theo dõi thêm.

Chọc ối xong mẹ bầu nên làm gì để chóng hồi phục

Để chóng phục hồi cơ thể, mẹ bầu nên:

• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng
• Uống nhiều nước để bổ sung lượng nước ối đã lấy ra
• Tái khám đúng hẹn
• Nghỉ ngơi tại nhà ít nhất 2–3 ngày, tránh đi làm lại ngay sau thủ thuật..

Chọc ối là thủ thuật quan trọng giúp phát hiện sớm các bất thường của thai nhi, từ đó đưa ra hướng theo dõi và xử trí kịp thời. Dù có chút lo lắng, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tuân thủ hướng dẫn từ bác sĩ, mẹ bầu hoàn toàn có thể yên tâm. Quan trọng là mẹ cần lựa chọn cơ sở uy tín, chăm sóc tốt cho bản thân sau thủ thuật để có một thai kỳ khỏe mạnh và an toàn. Hy vọng Moaz BéBé đã mang đến cho mẹ nhiều thông tin hữu ích! Đừng quên theo dõi Moaz BéBé thường xuyên để cập nhật các tin tức mới, chính xác nhất nhé!

Bài viết tham khảo: Amniocentesis