Tiền sản giật khi mang thai là gì? dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng tránh

Tiền sản giật khi mang thai là một tình trạng có khả năng gây nguy hiểm trong thai kỳ, khi gây những biến chứng nghiêm trọng cho cả thai phụ lẫn thai nhi, nếu như không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì thế, để đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh, gia đình cần nắm rõ Tiền sản giật khi mang thai là gì và những triệu chứng tiêu biểu để có biện pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả.

1. Tiền sản giật khi mang thai là gì?

Trước đây tiền sản giật (Preeclampsia) còn được gọi là nhiễm độc thai nghén. Đây là một biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ, với các đặc trưng như tình trạng huyết áp tăng cao kèm theo nguy cơ tổn thương ở các cơ quan như gan và thận, protein trong nước tiểu thai phụ tăng, ngoài ra còn có triệu chứng phù nề chân, tay.(Tham khảo)

Tiền sản giật xảy ra ở 8% bà mẹ mang thai trên khắp thế giới, và các trường hợp ở Hoa Kỳ đã tăng khoảng 25% kể từ những năm 1980. Tình trạng này có thể xuất hiện từ sau tuần thai thứ 20, nhưng phần lớn các trường hợp sẽ biểu hiện rõ ràng nhất sau tuần thai thứ 34, tức là trong 3 tháng cuối thai kỳ. Bên cạnh đó, một số ít thai phụ có thể xuất hiện triệu chứng sau khi sinh, chủ yếu trong vòng 48 giờ đầu, sau đó sẽ giảm dần và biến mất trong vài tuần tiếp theo.

Tiền sản giật có thể dẫn đến sản giật, là một tình trạng gây nguy hiểm cho mẹ bầu và em bé, thậm chí có thể gây tử vong hoặc thai chết lưu. Biện pháp chữa trị duy nhất cho chứng tiền sản giật là sinh con. Thế nhưng, ngay cả sau khi sinh, những triệu chứng của tiền sản giật vẫn có thể kéo dài từ 1 – 6 tuần hoặc là dài hơn.

Do đó, mẹ bầu cần chủ động tìm hiểu về chứng tiền sản giật khi mang thai là gì, cùng những triệu chứng tiêu biểu, để nhanh chóng đến gặp bác sĩ và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

2. Tiền sản giật khi mang thai có nguy hiểm không?

Hầu hết các trường hợp tiền sản giật có thể không gây ra những vấn đề nghiêm trọng và sẽ được cải thiện tình hình sau khi sinh, nhưng nếu chủ quan và không đề phòng thì mẹ và bé có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng như:

2.1 Biến chứng đối với mẹ

Hệ thần kinh trung ương: Có thể xuất hiện sản giật, phù não hoặc xuất huyết não – màng não.

Mắt: Gây phù võng mạc, thậm chí có thể dẫn đến mù lòa.

Thận: Nguy cơ suy thận cấp, hoại tử ống thận.

Gan: Có thể gặp các biến chứng như chảy máu dưới bao gan, vỡ gan hoặc suy gan.

Tim và phổi: Suy tim cấp, phù phổi cấp là những biến chứng có thể xảy ra.

Huyết học: Rối loạn đông máu, đông máu nội mạch lan tỏa (DIC), giảm tiểu cầu và thiếu máu tán huyết vi mạch.

Ngoài ra, mẹ có thể mắc tăng huyết áp mạn tính hoặc viêm thận mạn sau khi bị tiền sản giật.

Một thể nặng của tiền sản giật là hội chứng HELLP, bao gồm ba đặc điểm: tán huyết, tăng men gan và giảm tiểu cầu. Hội chứng này rất nguy hiểm và có thể đe dọa đến tính mạng của cả mẹ lẫn con nếu không được điều trị kịp thời.

2.2 Biến chứng đối với thai nhi:

Hơn 50% trường hợp gặp tình trạng thai chậm phát triển trong tử cung.

Thai chết lưu cũng có thể xảy ra nếu tiền sản giật không được kiểm soát.

Khoảng 40% trường hợp phải sinh non do tiền sản giật nặng.

Tỷ lệ tử vong chu sinh khoảng 10%, đặc biệt cao nếu thai bị sinh non hoặc gặp biến chứng như bong nhau non.

Ví dụ như tiền sản giật sẽ làm nhau thai không nhận đủ máu, gây ra tình trạng trẻ sinh ra rất nhẹ cân và bị hạn chế tăng trưởng.

3. Dấu hiệu nhận biết tiền sản giật khi mang thai

Tiền sản giật có thể xảy ra khi phụ nữ mang thai được 34 tuần, nhưng đôi khi cũng xuất hiện ở phụ nữ mang thai tuần thứ 20. Bên cạnh đó cũng có phụ nữ sau khi sinh khoảng 48 giờ. Mặc dù vậy, tiền sản giật có xu hướng tự biến mất sau sinh, hoặc kéo dài đến 12 tuần sau khi sinh. Những dấu hiệu nhận biết tiêu biểu của tiền sản giật bao gồm:

3.1 Tăng cân nhanh bất thường

Nếu trong suốt thai kỳ, mẹ bầu tăng cân ổn định và thai nhi phát triển bình thường, nhưng rồi đột ngột tăng cân quá nhanh, nhất là từ tuần 20 của thai kỳ trở đi tăng đến 1.5 – 2kg/tuần hoặc 5kg/tháng thì có thể là dấu hiệu tiền sản giật.

>> Xem thêm: Bảng tăng cân nặng chuẩn của mẹ bầu: Mẹ bầu tăng cân quá nhanh phải làm sao?

3.2 Tay chân hoặc mặt bị sưng

Do dịch tích tụ ở mặt, tay và chân, cũng có thể là vùng quanh mắt nên dẫn đến tình trạng bị sưng là dấu hiệu điển hình của tiền sản giật. Do triệu chứng này khá giống với tình trạng sưng ở chân hay các phần khác của cơ thể nên cần theo dõi thường xuyên và đi khám khi thấy cả mặt và tay chân đều bị sưng.

3.3 Mất thị lực, thay đổi tầm nhìn

Nếu phụ nữ mang thai bị mất thị lực hay bị hoa mắt, thấy đốm sáng bất thường trong tầm nhìn, hoặc tầm nhìn thay đổi đột ngột từ tuần thứ 20 trở đi thì có thể là dấu hiệu bị tiền sản giật.

3.4 Khó thở

Phụ nữ mang thai bị khó thở rất nguy hiểm, nhất là nếu đột nhiên thấy thở hụt hơi, thở hổn hển, tim đập nhanh và khó thở thì có thể là tiền sản giật hoặc sản giật nguy hiểm. Mẹ bầu cần báo ngay với người thân và đến bệnh viện gặp bác sĩ.

3.5 Buồn nôn, nôn mửa đột ngột

Trong 3 tháng cuối của thai kỳ, mẹ bầu không còn nôn nghén nữa, nhưng đột nhiên cảm thấy buồn nôn, nôn mửa thì cần chú ý vì đây có thể là một trong những dấu hiệu tiền sản giật khi mang thai.

3.6 Đau đầu dai dẳng

Nếu phụ nữ mang thai đau đầu thường xuyên, kéo dài dai dẳng và không giảm ngày cả khi nghỉ ngơi thì có thể là một trong những dấu hiệu tiền sản giật.

3.7 Đau bụng trên

Nếu phụ nữ mang thai bị đau bụng trên mà không phải do bé đạp hay do bị dạ dày, thì có khả năng là dấu hiệu của tiền sản giật. Nếu có các triệu chứng bất thường đi kèm và cơn đau không thuyên giảm thì nên đến bệnh viện khám ngay.

4. Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây tiền sản giật

Theo các chuyên gia sản khoa, tiền sản giật trong thai kỳ thường bắt nguồn từ việc giảm lưu lượng máu đến nhau thai – cơ quan chịu trách nhiệm cung cấp dưỡng chất và oxy cho thai nhi suốt quá trình mang thai.

Ở giai đoạn đầu thai kỳ, cơ thể người mẹ sẽ hình thành các mạch máu mới để tăng cường tưới máu cho nhau thai. Tuy nhiên, ở những phụ nữ mắc tiền sản giật, các mạch máu này không phát triển đúng cách hoặc hoạt động không hiệu quả. Chúng thường nhỏ hơn bình thường và kém linh hoạt, dẫn đến lưu lượng máu đến nhau thai bị hạn chế. Sự phát triển bất thường này có thể liên quan đến một số nguyên nhân sau:

• Lưu lượng máu đến tử cung không đủ.
• Tổn thương ở các mạch máu.
• Hệ miễn dịch gặp trục trặc hoặc suy yếu.
• Sự xuất hiện của một số bất thường trong gen di truyền.

Một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ gây tiền sản giật như: Người phụ nữ bị tiểu đường, huyết áp cao hoặc bệnh thận trước khi mang thai. Hoặc người phụ nữ bị bệnh lupus hoặc hội chứng kháng phospholipid.

Nếu mẹ bầu từng mắc tiền sản giật trong lần mang thai trước đó, cũng có thể lặp lại tình trạng này. Ngoài ra, gia đình có người thân mắc tiền sản giật cũng làm tăng nguy cơ. Những phụ nữ mang thai khi đã trên 40 tuổi, hoặc đã ít nhất 10 năm kể từ lần mang thai cuối cùng, mang đa thai, người chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 35 trở lên, … có nguy cơ cao bị tiền sản giật.

5. Xét nghiệm tiền sản giật ở tuần bao nhiêu?

Xét nghiệm sàng lọc tiền sản giật thường được thực hiện vào tam cá nguyệt đầu tiên, cụ thể là từ tuần thứ 11 đến 13 của thai kỳ, kết hợp với siêu âm đo độ mờ da gáy.

Cụ thể, các mốc thời gian xét nghiệm tiền sản giật:

• Tuần 11–13: Sàng lọc nguy cơ tiền sản giật sớm bằng cách kết hợp:

Đo huyết áp động mạch trung bình của mẹ.

Siêu âm Doppler động mạch tử cung.

Xét nghiệm máu đánh giá nồng độ một số chất như PAPP-A và PlGF (Placental Growth Factor).

• Tuần 20 trở đi: Nếu không được tầm soát từ đầu, bác sĩ sẽ tiếp tục theo dõi huyết áp, protein niệu và các dấu hiệu lâm sàng trong suốt thai kỳ để phát hiện tiền sản giật muộn.

Việc sàng lọc sớm giúp mẹ bầu có thể đánh giá nguy cơ mắc tiền sản giật để từ đó có thể dự phòng bằng aspirin liều thấp, bắt đầu từ trước tuần 16 của thai kỳ (nếu bác sĩ chỉ định). Với các thai phụ có nguy cơ cao (mang thai đôi, tiền sử tăng huyết áp, rối loạn miễn dịch…) càng cần xét nghiệm và theo dõi sát sao để có những biện pháp điều trị phù hợp.

6. Bị tiền sản giật nên ăn gì?

Khi bị tiền sản giật, chế độ ăn uống đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ kiểm soát huyết áp, bảo vệ chức năng gan, thận và tăng cường sức khỏe cho mẹ và thai nhi. Dưới đây là những nhóm thực phẩm nên ăn khi bị tiền sản giật:

6.1 Thực phẩm giàu canxi

Canxi giúp điều hòa huyết áp và có thể giảm nguy cơ tiền sản giật nặng hơn. Các thực phẩm được gợi ý như: Sữa và các chế phẩm từ sữa (sữa tách béo, sữa chua, phô mai); Cá hồi, cá mòi (ăn cả xương); Rau lá xanh đậm (cải bó xôi, cải xoăn)

6.2 Thực phẩm giàu kali

Kali giúp cân bằng lượng natri, hỗ trợ kiểm soát huyết áp. Các thực phẩm được gợi ý như: Chuối, cam, bơ, khoai lang, bí đỏ; Rau xanh, đậu đỗ các loại.

 

6.3 Protein chất lượng cao

Giúp duy trì sức khỏe mẹ bầu và hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Gợi ý các loại thực phẩm như: Thịt nạc (gà, bò, heo); Cá (ưu tiên cá béo như cá hồi, cá thu); Trứng, đậu hũ, các loại đậu

6.4 Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Giúp chống viêm, bảo vệ mạch máu và giảm tổn thương tế bào. Sử dụng các loại trái cây như việt quất, dâu tây, nho, lựu; Rau củ như: cà rốt, bí đỏ, cải xoăn

Bên cạnh đó mẹ bầu cần bổ sung ngũ cốc nguyên hạt giàu chất xơ và vitamin nhóm B, tốt cho tim mạch và kiểm soát huyết áp. Uống đủ nước giúp tuần hoàn máu tốt hơn và hỗ trợ chức năng thận.

6.5 Mẹ bầu bị tiền sản giật nên hạn chế các loại thực phẩm như:

Muối và thực phẩm mặn: cá khô, dưa muối, thực phẩm đóng hộp

Đường tinh luyện và đồ ngọt nhiều

Chất béo bão hòa, đồ chiên rán

Caffein và nước uống có gas

Tuyệt đối tránh rượu, bia, thuốc lá

Chế độ ăn chỉ là một phần hỗ trợ. Mẹ bầu bị tiền sản giật cần tuân thủ điều trị, tái khám định kỳ và theo dõi huyết áp thường xuyên theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

7. Cách phòng ngừa tiền sản giật cho mẹ bầu

Nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc hội chứng tiền sản giật, điều quan trọng cần thực hiện trước khi mang thai là điều chỉnh lối sống để phòng ngừa và giảm thiểu tối đa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra trong thai kỳ. Cụ thể, bạn nên:

Giảm cân nếu chỉ số BMI đang ở mức thừa cân hoặc béo phì (≥ 25)

Nói không với thuốc lá, tránh tiếp xúc với khói thuốc

Duy trì thói quen vận động, tập thể dục đều đặn

Kiểm soát tốt huyết áp và đường huyết nếu đang mắc các bệnh lý nền

Ăn uống khoa học và lành mạnh, ngăn ngừa các nguy cơ mất nước, nên uống đủ 2 lít nước mỗi ngày

Ngủ đủ giấc vừa đảm bảo sức khỏe của bản thân, lại giúp ích cho sự phát triển của em bé.

Khám thai định kỳ để kịp thời nhận thấy dấu hiệu bất thường.

Bổ sung đầy đủ canxi: Các nghiên cứu cho thấy việc cung cấp đủ lượng canxi trước và trong thai kỳ (1.200 – 1.500mg/ngày) có thể giúp làm giảm nguy cơ tiền sản giật. Bạn nên bổ sung thông qua cả thực phẩm tự nhiên và viên uống nếu cần.

Việc sử dụng thuốc, vitamin hay bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

>> Xem thêm: 28 điều kiêng kỵ khi mang thai 3 tháng đầu mẹ bầu nên biết

Trên đây là giải thích tiền sản giật khi mang thai là gì, dấu hiệu nhận biết, cách phòng tránh. Hy vọng những chia sẻ này sẽ giúp mẹ bầu cùng gia đình ngăn chặn nguy cơ tiền sản giật và cách đối phó kịp thời.