Băng huyết sau sinh là gì? Các biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Băng huyết sau sinh là một trong những biến chứng sản khoa nguy hiểm nhất, được xem là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong mẹ tại nhiều quốc gia. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 14 triệu phụ nữ trên thế giới gặp phải tình trạng băng huyết sau sinh, trong đó hơn 70.000 trường hợp tử vong, chiếm gần 25% tổng số ca tử vong mẹ toàn cầu. Chính vì vậy, việc hiểu rõ băng huyết sau sinh là gì, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, mức độ nguy hiểm và cách xử trí kịp thời là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của mẹ sau sinh.

1. Băng huyết sau sinh là gì?

Băng huyết sau sinh được định nghĩa là tình trạng sản phụ mất hơn 500ml máu trong vòng 24 giờ đầu sau khi sinh thường, hoặc mất hơn 1000ml máu sau khi sinh mổ. Trên thực tế, nhiều trường hợp băng huyết có thể diễn tiến rất nhanh và khó kiểm soát, nếu không cấp cứu kịp thời sẽ đe dọa trực tiếp đến tính mạng. (Tham khảo)

Bác sĩ Trần Ngọc Hải (Bệnh viện Từ Dũ, TP.HCM) cho biết: “Băng huyết sau sinh là biến chứng cực kỳ nguy hiểm, có thể xảy ra ngay cả ở những sản phụ không có yếu tố nguy cơ. Do đó, việc theo dõi và xử trí đúng thời điểm là chìa khóa để cứu sống người mẹ.”

Băng huyết sau sinh được chia thành hai loại là nguyên phát và thứ phát:

• Băng huyết nguyên phát là tình trạng sản phụ mất máu từ 500ml trở lên trong vòng 24 giờ đầu sau sinh. Nguyên nhân thường do sót rau, bất thường bánh nhau, tử cung co hồi kém (đờ tử cung) hoặc rách đường sinh dục dưới.
• Băng huyết thứ phát là hiện tượng chảy máu nhiều xảy ra sau 24 giờ và có thể kéo dài đến 1–3 tháng sau sinh. Nguyên nhân chủ yếu là do nhiễm trùng hoặc còn sót rau trong buồng tử cung.

2. Nguyên nhân gây băng huyết sau sinh

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến băng huyết sau sinh, nhưng trong y học, người ta thường nhắc đến “4T” (Tone – Tử cung, Tissue – Nhau, Trauma – Sang chấn, Thrombin – Đông máu) như bốn nhóm nguyên nhân phổ biến nhất.

2.1 Đờ tử cung

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 70 – 80% các ca băng huyết sau sinh. Khi tử cung không co hồi tốt sau khi sổ thai, các mạch máu nơi bánh nhau bám sẽ không được “bóp nghẹt”, dẫn đến chảy máu ồ ạt. Các yếu tố nguy cơ gây đờ tử cung bao gồm: thai to, đa thai, chuyển dạ kéo dài hoặc quá nhanh, sản phụ sử dụng thuốc giãn cơ tử cung…

2.2 Sót nhau hoặc sót màng nhau

Khi nhau thai hoặc một phần màng nhau không bong hết, chúng sẽ cản trở quá trình co hồi của tử cung và gây chảy máu liên tục. WHO đã ghi nhận, khoảng 10 – 15% trường hợp băng huyết sau sinh liên quan đến sót nhau thai.

>> Xem thêm: Đau dạ con là gì? Mẹo dân gian chữa đau dạ con sau sinh hiệu quả

2.3 Sang chấn đường sinh dục

Trong quá trình sinh, sản phụ có thể bị rách tầng sinh môn, âm đạo, cổ tử cung hoặc thậm chí vỡ tử cung. Những sang chấn này nếu không được khâu vá, xử lý kịp thời sẽ dẫn đến mất máu nghiêm trọng.

2.4 Rối loạn đông máu

Một số phụ nữ có sẵn bệnh lý về đông máu hoặc mắc hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC) trong quá trình sinh nở. Khi đó, máu không thể đông lại để cầm máu tự nhiên, dẫn đến tình trạng băng huyết khó kiểm soát.

3. Các dấu hiệu băng huyết sau sinh thường gặp

Nhận biết sớm dấu hiệu băng huyết sau sinh là yếu tố sống còn để xử trí kịp thời. Một số biểu hiện điển hình gồm:

>> Xem thêm: Làm sao để biết hết sản dịch hay chưa? Cách hết sản dịch nhanh

• Máu đỏ tươi chảy nhiều qua âm đạo, thường ướt đẫm băng vệ sinh chỉ sau vài phút.
• Tử cung mềm, không co chặt khi sờ nắn.
• Người mẹ có triệu chứng mất máu cấp: da xanh xao, mạch nhanh, huyết áp tụt, chóng mặt, vã mồ hôi, thở gấp.
• Trong trường hợp nặng, sản phụ có thể rơi vào tình trạng sốc mất máu, lơ mơ hoặc hôn mê.

Bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi (nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Từ Dũ) nhấn mạnh: “Ngay khi thấy sản phụ ra máu bất thường, người nhà cần báo ngay cho nhân viên y tế. Sự chậm trễ chỉ vài phút cũng có thể khiến băng huyết trở nên không kiểm soát được.”

4. Băng huyết sau sinh có nguy hiểm không?

Băng huyết sau sinh là biến chứng rất nguy hiểm, bởi lượng máu mất đi có thể vượt quá khả năng bù trừ của cơ thể chỉ trong thời gian ngắn. Nếu không được can thiệp kịp thời, sản phụ có thể gặp các hậu quả nghiêm trọng như:

• Sốc mất máu: Tụt huyết áp, suy đa cơ quan, thậm chí tử vong.
• Nguy cơ cắt bỏ tử cung: Để cứu sống người mẹ, bác sĩ đôi khi buộc phải cắt bỏ tử cung, đồng nghĩa với việc người phụ nữ sẽ mất đi khả năng sinh sản.
• Thiếu máu mạn tính và biến chứng lâu dài: Nếu mất máu nhiều nhưng được cứu sống, sản phụ vẫn có thể đối diện với thiếu máu, suy nhược, ảnh hưởng sức khỏe sau này.

Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, băng huyết sau sinh chiếm tới 40% nguyên nhân tử vong mẹ. Điều này cho thấy tính chất nghiêm trọng và sự cần thiết phải phòng ngừa chủ động.

5. Các biện pháp phòng ngừa băng huyết sau sinh hiệu quả

Để hạn chế tối đa nguy cơ băng huyết sau sinh, sản phụ cần được chăm sóc trước, trong và sau sinh một cách toàn diện. Một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả được các chuyên gia sản khoa khuyến cáo gồm:

5.1 Quản lý thai kỳ chặt chẽ

Ngay từ khi mang thai, sản phụ nên thăm khám định kỳ theo đúng lịch hẹn. Việc tầm soát các yếu tố nguy cơ như đa thai, thai to, tiền sử băng huyết, bệnh lý đông máu… sẽ giúp bác sĩ có kế hoạch theo dõi sát sao hơn khi chuyển dạ.

5.2 Áp dụng “Xử trí tích cực giai đoạn ba của chuyển dạ”

WHO khuyến cáo các cơ sở y tế cần áp dụng biện pháp này để giảm tới 60% nguy cơ băng huyết sau sinh. Bao gồm: tiêm thuốc co hồi tử cung (oxytocin) ngay sau khi sổ thai, kéo dây rốn có kiểm soát và xoa đáy tử cung để giúp tử cung co tốt.

5.3 Theo dõi sát sau sinh

Sản phụ cần được theo dõi chặt chẽ ít nhất 24 giờ sau sinh tại bệnh viện. Các y tá, hộ sinh sẽ kiểm tra tình trạng tử cung, lượng máu ra và các dấu hiệu sinh tồn. Việc phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ tử vong.

5.4 Xử trí kịp thời khi có dấu hiệu bất thường

Nếu phát hiện ra máu nhiều, bác sĩ sẽ nhanh chóng dùng thuốc co hồi tử cung, kiểm tra nhau thai, khâu cầm máu chấn thương hoặc thậm chí can thiệp phẫu thuật. Người nhà cần tuyệt đối tuân thủ chỉ định và hỗ trợ tiếp máu nếu cần.

5.5 Nâng cao kiến thức cho mẹ bầu và gia đình

Ngoài yếu tố y tế, việc trang bị kiến thức cho chính sản phụ và người thân cũng rất quan trọng. Họ cần biết dấu hiệu băng huyết sau sinh, hiểu rằng đây là tình trạng cấp cứu, không được chủ quan hay chần chừ.

>> Xem thêm: Gợi ý thực đơn 7 ngày cho mẹ sau sinh thường lợi sữa và nhanh hồi phục

Băng huyết sau sinh là biến chứng sản khoa cực kỳ nguy hiểm, có thể xảy ra ở bất kỳ sản phụ nào. Những chia sẻ trên đã giúp gia đình đang có người phụ nữ mang thai biết rõ băng huyết sau sinh là gì, nguyên nhân, cách nhận biết và biện pháp phòng ngừa. Hy vọng những qua những chia sẻ trên, gia đình có sự chuẩn bị tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của mẹ. Và đừng quên đến gặp bác sĩ ngay nếu có dấu hiệu bất thường xảy ra để có biện pháp xử lý kịp thời.