Thai chậm tăng trưởng trong tử cung và những điều cần biết

Trong suốt thai kỳ, mỗi lần khám thai là một lần mẹ lo lắng, mẹ chỉ mong con phát triển khoẻ mạnh. Tuy nhiên, đôi khi kết quả siêu âm lại khiến mẹ mất niềm tin khi bác sĩ nhắc đến tình trạng thai chậm tăng trưởng trong tử cung. Đây là vấn đề lớn có ảnh hưởng rất xấu đến sức khỏe của bé cả trước và sau khi chào đời. Vậy thai chậm tăng trưởng là gì? Nguy hiểm như thế nào? Và mẹ nên làm gì để cải thiện? Hãy cùng Moaz BéBé tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé.

1. Thai chậm tăng trưởng trong tử cung là gì?

Thai chậm tăng trưởng trong tử cung hay thai giới hạn tăng trưởng (FGR) là tình trạng thai nhi có kích thước hoặc cân nặng nhỏ hơn so với tuổi thai, thường thấp hơn mức trung bình từ 10% trở lên.

Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào trong thai kỳ, nhưng thường được phát hiện rõ ràng hơn từ tam cá nguyệt thứ hai trở đi qua siêu âm định kỳ. Tình trạng này cho thấy thai nhi không phát triển như mong đợi. FGR có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng toàn diện của bé, từ kích thước cơ thể đến sự hình thành các cơ quan, mô và tế bào, từ đó tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe. Tuy nhiên, cũng có trường hợp bé chỉ đơn giản là nhỏ con tự nhiên, nhưng vẫn hoàn toàn khỏe mạnh.

2. Các loại chậm tăng trưởng của thai nhi trong tử cung

Việc phân biệt rõ loại chậm tăng trưởng sẽ giúp bác sĩ có hướng theo dõi và xử trí thai chậm tăng trưởng trong tử cung phù hợp. Theo đó, tình trạng thai chậm tăng trưởng thường được chia làm 2 loại chính:

• Chậm tăng trưởng đối xứng: Thai nhi nhỏ đều ở cả vòng đầu, vòng bụng và chiều dài xương đùi. Nguyên nhân thường liên quan đến các bất thường nhiễm sắc thể hoặc nhiễm trùng trong giai đoạn đầu thai kỳ.
• Chậm tăng trưởng không đối xứng (Asymmetrical IUGR): Vòng đầu vẫn phát triển bình thường, trong khi vòng bụng nhỏ hơn, biểu hiện muộn hơn trong thai kỳ do thiếu dinh dưỡng, nhau thai hoạt động kém hoặc mẹ mắc bệnh lý mãn tính.

3. Hậu quả khi thai chậm tăng trưởng trong tử cung

Thai nhi chậm tăng trưởng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời có thể đối mặt với nhiều rủi ro nghiêm trọng như:

3.1 Nguy cơ cao bị suy thai và thai lưu

Thai nhi chậm tăng trưởng thường gặp khó khăn trong việc nhận đủ lượng oxy và dưỡng chất cần thiết do nhau thai hoạt động kém hiệu quả. Điều này khiến bé dễ rơi vào tình trạng suy thai mãn tính, tức là tim thai yếu dần, hoạt động hô hấp và tuần hoàn cũng bị ảnh hưởng. Nếu để tình trạng này kéo dài và không được phát hiện, xử lý kịp thời, thai nhi có thể bị tử vong trong tử cung, hay còn gọi là thai lưu

3.2 Làm tăng nguy cơ sinh non và bé nhẹ cân

Khi thai chậm tăng trưởng các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra nếu để thai quá lâu trong bụng mẹ. Nhiều trường hợp thai chậm phát triển cần được can thiệp sinh sớm, dù chưa đến đủ 37 tuần tuổi. Việc sinh non đồng nghĩa với việc bé chưa hoàn thiện toàn diện các cơ quan, đặc biệt là hệ hô hấp và miễn dịch nên khi sinh ra bé thường bị nhẹ cân, dễ bị hạ đường huyết, vàng da sơ sinh, và có nguy cơ cao phải nằm lồng ấp hoặc chăm sóc đặc biệt sau sinh.

3.3 Khó thích nghi với môi trường bên ngoài sau sinh

Thai chậm tăng trưởng trong tử cung thường đồng nghĩa với việc thai nhi phát triển không đồng đều giữa các cơ quan trong cơ thể. Khi chào đời, các em bé này có thể gặp vấn đề trong việc điều hòa thân nhiệt, nhịp tim, nhịp thở, dễ bị hạ thân nhiệt hoặc suy hô hấp,… Ngoài ra, bé cũng dễ mệt, bỏ bú hoặc nôn trớ khi ăn, gây khó khăn trong việc tăng cân và phát triển khỏe mạnh như các bé bình thường.

3.4 Ảnh hưởng đến trí tuệ và thể chất lâu dài

Không chỉ ảnh hưởng trước và sau sinh, tình trạng thai chậm phát triển còn có thể để lại hệ quả kéo dài đến thời thơ ấu và trưởng thành. Các nghiên cứu cho thấy, trẻ sinh ra từ thai chậm tăng trưởng thường có nguy cơ phát triển chậm về vận động, ngôn ngữ và trí tuệ. Một số trẻ có thể gặp khó khăn trong học tập, chú ý kém hoặc chậm biết nói, biết đi.

3.5 Nguy cơ mắc bệnh mạn tính trong tương lai cao

Một hậu quả dài hạn đáng lo ngại nhất ở trẻ chậm tăng trưởng là bé có khả năng cao mắc các bệnh lý mạn tính khi trưởng thành. Theo nhiều nghiên cứu, bé có thể bị cao huyết áp, béo phì, đái tháo đường tuýp 2, rối loạn chuyển hóa và tim mạch khi lớn lên. Nguyên nhân là do sự thích nghi kém trong tử cung đã ảnh hưởng đến chức năng nội tạng và nội tiết từ rất sớm.

4. Nguyên nhân khiến thai chậm tăng trưởng trong tử cung

Việc tìm ra nguyên nhân cụ thể sẽ giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị chính xác và hiệu quả hơn. Và thực tế cũng có khá nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thai chậm tăng trưởng, bao gồm:

• Mẹ bầu mắc các bệnh lý mãn tính như tăng huyết áp, tiểu đường thai kỳ, bệnh tim, suy thận hoặc thiếu máu kéo dài khiến thai nhi không nhận đủ dưỡng chất để phát triển bình thường
• Nhau thai hoạt động kém hoặc bất thường như bị thoái hoá sớm, thai bong non, nhau tiền đạo hoặc thiểu sản nhau,…làm hiệu suất vận chuyển dưỡng chất và oxy cho thai nhi bị ảnh hưởng. Điều này khiến thai nhi không được nuôi dưỡng đầy đủ, dễ dẫn đến chậm phát triển trong tử cung.
• Thai nhi có bất thường di truyền do rối loạn nhiễm sắc thể như hội chứng Down, Edwards… hoặc dị tật ở các cơ quan quan trọng như tim, não, thận… thường có tốc độ phát triển kém hơn so với thai nhi bình thường.
• Lối sống không lành mạnh của mẹ bầu như hút thuốc lá, uống rượu, sử dụng ma túy hoặc thức khuya, căng thẳng kéo dài,… cũng sẽ làm giảm lưu lượng máu đến nhau thai và ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thai nhi.
• Môi trường sống ô nhiễm, làm việc quá sức hay chế độ ăn uống thiếu dưỡng chất cũng góp phần làm thai phát triển chậm hơn bình thường.
• Mang đa thai: song thai, tam thai… khiến các bé nhận được máu và chất dinh dưỡng không đồng đều. Có một số thai bị thiếu nguồn nuôi dưỡng dẫn đến tình trạng chậm tăng trưởng hơn so với tuổi thai

5. Làm sao để mẹ biết thai chậm tăng trưởng trong tử cung?

Thai chậm tăng trưởng thường không có biểu hiện rõ ràng bên ngoài nên mẹ cần khám thai định kỳ để được siêu âm theo dõi các chỉ số phát triển như:

• Siêu âm kiểm tra kích thước và cân nặng thai nhi: Bác sĩ sẽ theo dõi các chỉ số siêu âm thai như: đường kính lưỡng đỉnh (BPD), chu vi bụng (AC), chu vi đầu (HC), chiều dài xương đùi (FL) và từ đó ước tính cân nặng thai. Nếu chỉ số cân nặng ước lượng thấp hơn 10% so với tuổi thai, bé có thể đang bị chậm phát triển trong tử cung.
• Theo dõi biểu đồ phát triển thai nhi theo tuần: Bác sĩ sẽ so sánh tốc độ tăng trưởng của bé theo từng mốc tuần thai. Nếu qua các lần đo mà thai tăng chậm hoặc không tăng cân, hoặc có dấu hiệu giảm các chỉ số, sẽ nghi ngờ tình trạng chậm tăng trưởng cần được theo dõi kỹ lưỡng hơn.
• Siêu âm Doppler đo lưu lượng máu qua nhau thai và dây rốn. Nếu dòng máu qua dây rốn giảm hoặc đảo ngược, có thể thai đang bị suy dinh dưỡng trong tử cung và cần can thiệp sớm.
• Theo dõi cử động thai nhi hàng ngày phần nào cũng giúp mẹ bầu nhận biết tình trạng thai chậm phát triển. Thai máy yếu đi, ít hoạt động hơn bình thường hoặc đột ngột giảm cử động là dấu hiệu bé có thể đang bị suy dinh dưỡng hoặc thiếu oxy.

6. Mẹ bầu cần làm gì khi biết thai chậm tăng trưởng?

Khi phát hiện thai chậm phát triển, mẹ bầu nên thực hiện các biện pháp sau:

• Ưu tiên việc nghỉ ngơi, giảm làm việc và tránh stress.
• Ăn uống đủ chất, tập trung vào protein, sắt, canxi, vitamin nhóm B, DHA.
• Theo dõi thai máy mỗi ngày, báo bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường.
• Tái khám đúng hẹn, có thể cần siêu âm nhiều hơn để theo dõi tiến triển.
• Nếu thai quá yếu, bác sĩ có thể chỉ định nhập viện theo dõi, truyền dịch, truyền dinh dưỡng hoặc lên kế hoạch sinh sớm nếu thai có nguy cơ xấu

7. Biện pháp ngăn ngừa thai chậm tăng trưởng hiệu quả

Để phòng tránh thai chậm tăng trưởng, mẹ nên chủ động chăm sóc thai kỳ từ sớm bằng cách thực hiện các điều sau:

• Khám thai định kỳ đúng lịch để phát hiện bất thường từ đầu.
• Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, chú trọng đến thực phẩm giàu đạm, sắt, kẽm, axit folic.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý mạn tính như huyết áp, tiểu đường nếu có.
• Tránh các yếu tố độc hại: không hút thuốc, uống rượu, tiếp xúc hóa chất.
• Duy trì tinh thần lạc quan, vận động nhẹ nhàng mỗi ngày.
• Uống thuốc hoặc vitamin bổ sung theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Thai chậm tăng trưởng trong tử cung là tình trạng không thể xem nhẹ, nhưng hoàn toàn có thể được kiểm soát và cải thiện nếu mẹ bầu phát hiện sớm, chăm sóc thai kỳ đúng cách và hợp tác chặt chẽ với bác sĩ. Hy vọng các thông tin Moaz BéBé chia sẻ phía trên có thể giúp mẹ bớt lo lắng và chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân và theo dõi sự phát triển của bé. Chúc mẹ và bé có một thai kỳ khỏe mạnh.

Nguồn tham khảo:

 Fetal Growth Restriction

Fetal growth restriction (Intrauterine growth restriction)